دهمین کرسی از کرسی‌های نقد، نظریه‌پردازی و آزاداندیشی با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی اسکندری و با موضوع: «راهبردهای اهل‌سنت ایران» در روز شنبه نوزدهم تیرماه ۱۴۰۰ در پژوهشگاه مطالعات تقریبی با حضور ریاست محترم و پژوهشگران و محققین ارجمند پژوهشگاه مطالعات تقریبی به‌صورت حضوری (با رعایت پروتکل‌های بهداشتی)قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی اسکندری در بخش اول سخنان خود بیان نمودند که دین اسلام رسیدگی به حال همه انسان‌ها را فارغ از دین و مذهب موردتوجه قرار داده است، امام علی علیه‌السلام، خطاب به مالک‌اشتر: و أشعِرْ قَلبَكَ الرَّحمَةَ لِلرَّعِيَّةِ ، و المَحَبَّة لَهُم ، و اللُّطفَ بِهِم ، و لا تَكونَنَّ علَيهِم سَبُعا ضارِيا تَغتَنِمُ أكلَهُم ؛ فإنَّهُم صِنفانِ : إمّا أخٌ لَكَ في الدِّينِ ، أو نَظيرٌ لَكَ في الخَلقِ ، يَفرُطُ مِنهُمُ الزَّلَلُ ، و تَعرِضُ لَهُمُ العِلَلُ ، و يُؤتى على أيديهِم في العَمدِ و الخَطأِ ، فأعطِهِم مِن عَفوِكَ و صَفحِكَ مِثلَ الّذي تُحِبُّ و تَرضى أن يُعطِيَكَ اللّه ُ مِن عَفوِهِ و صَفحِهِ ، فإنَّكَ فَوقَهُم ، وَ والِي الأمرِ علَيكَ فَوقَكَ ، و اللّه ُ فَوقَ مَن وَلاّكَ ! : دل خود را آكنده از مهر و محبّت و لطف نسبت به مردم گردان و مبادا براى آنان چون جانور درنده اى باشى كه خوردنشان را غنيمت دانى؛ زيرا كه مردم دو دسته اند: يا برادر دينى تو هستند و يا همنوع تو. در معرض لغزش و خطا قرار دارند و گاه از روى عمد يا خطا دست به گناه و تجاوز مى آلايند. پس همان گونه كه خود دوست دارى خداوند نسبت به تو بخشش و گذشت كند، تو نيز نسبت به آنان بخشش و گذشت داشته باش؛ زيرا تو بالا دست آنها هستى و فرمانرواى بر تو بالا دست تو مى باشد و خداوند بالا دست كسى است كه تو را به امارت گماشته است! پس مواهب و منابع مادی هر سرزمین نیز متعلق به همه ساکنان آن سرزمین است و باید به‌صورت عادلانه و فارغ از عقیده و مذهب بین همه آنان توزیع گردد.
استاد حوزه و دانشگاه در مورد حقوق اقلیت‌ها و نیز مذاهب اسلامی در قانون اساسی تصریح کردند که: مذهب رسمی کشور ایران شیعه اثنی‌عشری است و مطابق مبانی شیعی، حقوق و آزادی و امنیت دیگر مذاهب اسلامی و نیز پیروان ادیان غیراسلامی باید حفظ و تأمین شود.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول دوازدهم، سیزدهم، نوزدهم، بیستم، شصت و چهارم و شصت پنجم حقوق پیروان دیگر ادیان و نیز حقوق پیروان دیگر مذاهب اسلامی را مورد عنایت قرار داده و در عرصه عمل نیز نظام جمهوری اسلامی ملتزم به رعایت آنها بوده است.
ایشان در مورد وحدت اسلامی متذکر شدند که: وحدت پیروان مذاهب مختلف اسلامی، به‌خصوص در شرایط فعلی، قطعاً یک ضرورت غیرقابل‌انکار و یکی از اصول اسلام، وحدت مسلمین و اخوت اسلامی است: «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَميعًا وَلا تَفَرَّقوا» (آل عمران آیه ۱۰۳) و همگی به ریسمان خدا [= قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! از دیگر سو تفرقه‌افکنی غضب خدا و نکبت خلق را به دنبال خواهد داشت. این هشدار خداوند به جامعه اسلامی است که «وَلا تَنازَعوا فَتَفشَلوا وَتَذهَبَ ريحُكُم» ﴿انفال،۴۶﴾ : و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید، و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود!
دامن‌زدن به اختلافات و ایجاد تفرقه، قطعاً از دسائس شیطان و دشمنان قسم‌خورده اسلام، انقلاب اسلامی و ایران است. امیرمؤمنان علی علیه‌السلام می‌فرماید: «إِيَّاكُمْ وَ الْفُرْقَةَ فَإِنَّ الشَّاذَّ مِنَ النَّاسِ لِلشَّيْطَانِ كَمَا أَنَّ الشَّاذَّ مِنَ الْغَنَمِ لِلذِّئْب. أَلَا مَنْ دَعَا إِلَى هَذَا الشِّعَارِ فَاقْتُلُوهُ وَ لَوْ كَانَ تَحْتَ عِمَامَتِي هَذِه» : از تفرقه و جدايى بپرهيزيد، كه يكسو شده از مردم بهره شيطان است، چنان كه گوسپند دور مانده از گله نصيب گرگ است، بنابراین، نباید به دنبال واگرایی با آنان باشیم، بلکه لازم است با آنان رفتاری هم‌گرایانه داشته باشیم و این وظیفه دینی و سیاسی ماست.
ایشان با اشاره به برخی اختلافات عقیدتی و رفتاری مذاهب اسلامی بیان نمودند که شیعه و سنی در برخی از مسائل عقیدتی و رفتاری، با یکدیگر اختلاف دارند، اما هر دو قائل به مسلمانی یکدیگرند، و بر همین اساس، در طول تاریخ این دو گروه معمولاً با صلح و صفا در کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند. امری که توسط پیشوایان معصوم علیهم‌السلام نیز ترغیب شده است و رفتار مسالمت‌آمیز شیعیان با اهل‌سنت در طول تاریخ برگرفته از همین دستورات بوده است.
متهم کردن همه یا حتی اکثریت اهل‌سنت ایران به سلفی‌گری و یا وهابیت و حتی نسبت دادن اعمال و رفتار فرقه‌های افراطی و تکفیری به عموم آنان، بی‌انصافی است، زیرا عده زیادی از علمای اهل‌سنت ایران بیزاری خود را از اعمال و رفتار وهابیت اعلام کرده‌اند و حتی خود آنان نیز به‌طورجدی از فعالیت وهابی‌ها نگران‌اند و اعلام کرده‌اند که عقاید خود را از جانب آموزه‌های افراطی آنها در خطر می‌بینند و حتی از نظام جمهوری اسلامی ایران انتظار دارند که با وهابی‌ها برخورد کند.
ایشان به استناد تاریخ و فرمایشی از امام علی علیه‌السلام در مورد غفلت از احتمال فریب خوردگی و واگرایی برخی مسلمین هشدار دادند:
نباید از رفتارهای واگرایانه برخی و رفتارهای کینه‌توزانه دشمن غفلت کرد و این هشداری است که امام علی علیه‌السلام به ما داده است. وی خطاب به مالک‌اشتر می‌فرماید: «و لا تَدفَعَنَّ صُلحا دَعاكَ إلَيهِ عَدُوُّكَ و للّه ِفيهِ رِضىً؛ فإنّ في الصُّلحِ دَعَةً لِجُنودِكَ، و راحَةً مِن هُمُومِك، و أمنا لبلادِكَ، و لكِنِ الحذَرَ كُلَّ الحَذَرِ مِن عَدُوِّكَ بَعدَ صُلحِهِ؛ فإنَّ العَدُوَّ ربّما قارَبَ لِيَتَغَفَّلَ، فَخُذْ بِالحَزمِ، و اتَّهِمْ في ذلكَ حُسنَ الظَّنِّ»: اگر دشمن تو را به صلح فراخواند و خشنودی خدا در آن بود آن را ردّ مکن؛ زیرا صلح مایه آسایش سپاهیان تو و راحتی خودت از اندوه‌ها و دردسرهایت و امنیت سرزمین توست. اما پس از صلح، از دشمن خود سخت برحذر و هشیار باش؛ زیرا گاه دشمن خود را نزدیک می‌سازد، تا غافلگیر کند؛ پس محتاط و دوراندیش باش و به دشمن خوش‌بین مباش.
تغافل از حرکت واگرایانه طرف مقابل همان صلحی است که امیرمؤمنان علی علیه‌السلام ما را از آن برحذر داشته است.
این محقق ممتاز پژوهشگاه با ذکر این مطلب که (مناسبات اهل‌سنت ایران با شیعیان در دوره بعد از انقلاب، تحت تأثیر مداخلات بیرونی شکل گرفته است) هشدار دادند که وهابیت از وضعیت موجود سوءاستفاده نموده و در صدد مهندسی فکری اهل‌سنت برآمده است که باید مورد دقت و اهتمام قرار گیرد.
ایشان ادامه دادند که: فقر اقتصادی، خطا در تحلیل فقر و تصور تبعیض قومیتی زمینه‌ساز تأثیرپذیری برخی اهل‌سنت ایران از اندیشه تکفیری وهابی بوده است و استکبار جهانی، صهیونیسم بین‌الملل و ارتجاع منطقه به‌خصوص وهابیت و نیز تندروی‌های برخی افراد و یا گروه‌های منتسب به شیعه از عوامل مؤثر در سوق دادن برخی از اهل‌سنت به افراط بوده‌اند.
ایشان در بخش نهایی سخنان خود به‌عنوان نتیجه مقدمات ذکر شده فرمودند: در نتیجه، درعین‌حال که باید به دنبال وحدت مسلمانان باشیم لازم است از رفتارهای واگرایانه برخی دوستان و رفتار تفرقه‌افکنانه دشمن اطلاع کافی داشته باشیم تا بتوانیم روابط خود را با آنان به‌درستی تنظیم نماییم.
بعد از فرمایشات ارائه‌کننده محترم، چند نفر از محققین ارجمند به ذکر نقد و نظرات خود در مورد مباحث ارائه‌شده پرداختند و خواستار توجه مسئولین به مباحث کارشناسی محققین محترم پژوهشگاه و نتایج حاصله از کرسی‌های نقد و نظریه‌پردازی و آزاداندیشی شدند.
