مؤلفه‌های عاشورایی معطوف به امت اسلامی

چهاردهمین کرسی از کرسی‌های نقد، نظریه‌پردازی و آزاداندیشی با حضور و ارائه حضرت حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر احمد مبلغی (دامت‌توفیقاته) ریاست اسبق پژوهشگاه و عضو مجلس خبرگان رهبری با موضوع «مؤلفه‌های عاشورایی معطوف به امت اسلامی» در اول شهریورماه ۱۴۰۰ با حضور ریاست محترم و پژوهشگران ارجمند پژوهشگاه به صورت حضوری (با رعایت پروتکل‌های بهداشتی) و نیز با حضور مجازی تعدادی از محققین ارجمند و فعالان عرصه تقریب، برگزار گردید.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر مبلغی در ابتدای فرمایشات خود با بیان اینکه بحث امت اسلامی از اموری است که ریشه در اندیشه قرآنی دارد و باید اصل و اساس قرار گیرد و فرمایشات حضرات معصومین علیهم‌السلام و دیگران هم که تبیین و تفسیر قرآن است، فرع محسوب می‌شود و با ارائه به قرآن باید فهم شود.

ایشان تأکید نمودند که باید آیات مربوط به امت بازنگری شوند و مفهوم اصلی آن به دست آورده شود، امت یک هویت و واقعیت اجتماعی است و نقش سخنان ائمه بیشتر از حضور و اعمالشان در جامعه نبوده و آنها حدود سه قرن در بین امت زندگی کرده‌اند، گرچه سنت قولی آنها خصوصاً نهج‌البلاغه در این باب راهگشا است.

عضو مجلس خبرگان رهبری در ادامه گفتند که از نگاه قران امت، وسط است، امت شهدا است، یعنی امت اسلامی، شهدای بر امت دیگرند و همان گونه که مسلمانان پیامبر را شاهد بر خود می‌دانند و از وی پیروی می‌کنند، دیگر امت‌ها هم که پیامبر را به پیامبری نمی‌شناسند، باید امت اسلامی چنان نمودی پیدا کند که همه متأثر از آن شوند و آن را به‌عنوان شاهد قبول نمایند، یعنی آنها پیامبر را در آینه امت به نظاره می‌نشینند و این وظیفه امت را بسیار سخت می‌نماید، پس پیامبر الگوی امت اسلامی و امت اسلامی الگوی دیگر امت‌ها است.

رئیس اسبق پژوهشگاه با تذکر این مسئله که سفر به تاریخ سخت و دیدن تاریخ بدون و رنگ و لعاب تاریخی و بدون تأثر از تاریخ‌نویسان بسیار دشوارتر است، اجتهاد در تاریخ را از اجتهاد در فقه اصعب و طاقت‌فرساتر دانستند.

ایشان در تبیین دقیق موضوع بحث فرمودند که امت از نگاه امام حسین علیه‌السلام اعم از عاشورا است، اما ما می‌خواهیم امت را معطوف به عاشورا، از دیدگاه امام حسین تبیین کنیم.

دکتر مبلغی بیان داشتند که نهضت امام حسین را در چند مرحله می‌توان دید اما فارغ از آن مراحل، روشن است که مؤلفه‌های نهضت حسینی در ابعاد و اضلاع مختلفی امت محور است:

  • هدف: هدف قیام امت محور است چون هدف را خود امام اصلاح امت جد معرفی فرموده که این اصلاح این‌گونه نیست که تشییعی باشد بلکه اصلاح بر پایه وحی و سنت نبوی است که اساس امت اسلامی است
  • ادبیات: ادبیات و مفاهیمی که امام حسین انتخاب کرده‌اند، ادبیات و مفاهیم امتی است مثلاً بر نسب خود که ابن رسول‌الله و ابن بنت رسول‌الله است تکیه دارند و خطاب همه به ایشان ابن رسول‌الله است و این ادبیات امت است، و اگر هم در یک جا «ابن وصیّه (وصی رسول‌الله)» به کار برده شده، قابل‌توجیه است.
  • گفتمان: گفتمان حاکم بر صحبت ایشان و یارانشان گفتمان امت اسلامی است نه گفتمان شیعی
  • بستر قیام: حرکت حضرت در بستر امت اسلامی است نه اینکه به گوشه عزلتی بروند و مثلاً در جایی مثل یمن بروند و ادعای شیعه‌گری کنند
  • یارگیری حضرت منحصر به شیعیان نبوده و حر و زهیر که عثمانی است، شاهد این مدعا هستند.
  • محور رایزنی: محور رایزنی حضرت اباعبدالله علیه‌السلام هم امت بود، لذا در مسیر با بسیاری از امت که اختصاصاً شیعی هم نبودند، رایزنی نمودند
  • قلمرو تأثیرگذاری: تأثیر نهضت عاشورا هم بر امت اسلامی و نه خصوص شیعیان است.

بعد از پایان فرمایشات ایشان، تعدادی از پژوهشگران محترم حوزه تقریب، تکمله و نقدهایی به فرمایشات ایشان داشتند و سؤالاتی را مطرح کردند و ایشان به‌تفصیل در مورد سؤالات پاسخ فرمودند.