معرفی کتاب « کنزالعرفان في فقه القرآن ١ ـ ٢ »

 نویسنده: فاضل جمال الدین مقداد بن عبدالله سیوري(م۸۲۶ق)

مصحح: سید محمد قاضی

زیرنظر: محمد واعظ زاده خراسانی

چاپ اول/ ۱۴۱۹ ق – ۱۹۹۸ م/ ۲۰۰۰ نسخه/ وزیری / ج ۱ ۶۰۵ ص، ج ۲ : ۶۴۷ ص

_______________________________

مقداد بن عبدالله بن محمد حلّی سُیوُری (م۸۲۶ق)  فقیه و متکلم شیعی، معروف به فاضل مقداد. او در قریه سیور از توابع حلّه عراق و در قبیله بنی اسد به دنیا آمد و پس از طی مراحل علمی و کمالات معنوی، در شهر نجف سکونت گزید و در همان‌جا درگذشت. مشهورترین اثر او در فقه «کنز العرفان فی فقه القرآن»است که به بررسی آیات فقهی در قرآن می‌پردازد. در میان نگارش هاي قرآنی از سوي علمای اسلام، موضوع آیات الاحکام یا فقه القرآن جایگاهی ویژه دارد. تألیف تفاسیر فقهی یا آیات الاحکام که حدود پانصد آیه است، از قرن دوم و سوم هجري آغاز گردیده است. در میان کتابهاي آیات الاحکام اهل سنت، احکام القرآن جصاص(م۳۷۰ق) و احکام القرآن شافعی(م۲۰۴ق) برجسته اند. و در میان تفاسیر فقهی شیعه، کنزالعرفان فی فقه القرآن اثر فاضل مقداد سیوري (م۸۲۶ق)، متکلم و مفسر نامور شیعه در قرن هشتم و نهم هجری شایان توجه است.

این کتاب چندین بار منتشر شده است؛ اما چاپ جدید آن که از سوی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به کوشش سید محمد قاضی و زیر نظر آیت الله محمد واعظ زاده خراسانی صورت گرفته، تصحیحی است تحقیقی که به وسیله مقابله با چند نسخۀ موثق انجام شده است.

مصحح کتاب در آغاز جلد اول ضمن ارائه گزارشی از شیوة تصحیح، یکی از نسخ را اصل قرار داده و ضمن مراجعه به سایر نسخه ها، به اختلاف آنها اشاره نکرده است. هم چنین از کارهایی که مصحح اثر انجام داده، ارجاع احادیث به منابع با اشاره به جلد و صفحه آن در پاورقی است و نیز توثیق اقوال فقیهان، متکلمان، نحویان و دیگر عالمان با ارجاع آنها به مصادر اولیه یا ثانویه است. محتواي کتاب که به ترتیب مرسوم در کتب فقهی سامان یافته، عبارت است از: کتاب طهارت، صلاة، صوم، زکات، خمس، حج، جهاد و کتاب امر به معروف ونهی از منکر.

ترتیب محتواي جلد دوم عبارت است از: کتاب مکاسب؛ کتاب بيع؛ کتاب دين؛ کتاب فيه جملة من العقود (کتابی که در آن برخی از عقود آمده) مانند: اجاره، شرکت، مضاربه، ایقاع، ایداع، عاریه، سبق و رمایه، شفعه، لُقطَه، غصب، اقرار، وصیت، عطایاي منجزه، نذر و عهد و قسم، عتق (آزاد کردن برده) و توابع آن؛ کتاب نکاح؛ کتاب مطاعم و مشارب؛ کتاب حدود ؛ کتاب جنايات و کتاب قضاء و شهادات.

در پایان جلد دوم کتاب ، فهارسی فنی آمده است که خواننده را در مطالعه کتاب بسیار یاری می کند. نخستین فهرست، فهرست آیات فقهی جلد دوم است، ولی بقیه فهرستها که عبارت اند از: فهرست شواهد قرآنی، فهرست شواهد روایی، فهرست شواهد شعري، فهرست اعلام و فهرست منابع و مآخذ، مربوط به هر دو جلدند. فهرست مندرجات جلد دوم نیز در پایان آمده است.