گروه های تکفیری امروزه بزرگترین ضربه را به هویت اسلام وارد می آورند و از طرفی جهل توده های مردم این فرصت را در اختیار گروه های تکفیری قرار داده تا به تفسیر نادرست خود از قرآن کریم ادامه دهند. در همین زمینه به گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین شفیعی نیا مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه مطالعات تقریبی پرداختیم که مشروح آن آمده در ذیل آمده است :
گروه های تکفیری در کشورهای اسلامی و غیر اسلامی بعضا با استناد به آیات قرآن کریم اقدام به یار گیری و جذب نیرو کرده اند .به نظر جنابعالی چگونه می توان این حربه گروه های تکفیری را خنثی کرد؟
خداوند در بیان چگونگی برخورد مسلمانان با آیات قرآن کریم می فرماید: «هُوَ الَّذي أَنْزَلَ عَلَيْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذينَ في قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْويلِهِ وَ ما يَعْلَمُ تَأْويلَهُ إِلاَّ اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما يَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبابِ».[۱] او کسی است که این کتاب ( آسمانی ) را بر تو نازل کرد ، که قسمتی از آن ، آیات «محکم» است که اساس این کتاب می باشد و قسمتی از آن ، «متشابه» است. اما آنها که در قلوبشان انحراف است ، به دنبال متشابهاتند ، تا فتنه انگیزی کنند و تفسیر برای آن می طلبند در حالی که تفسیر آنها را ، جز خدا و راسخان در علم ، نمی دانند. می گویند: «ما به همه آن ایمان آوردیم همه از طرف پروردگارِ ماست.» و جز صاحبان عقل ، متذکر نمی شوند.
از این بیان استفاده میشود که همیشه عدهای درصدد سوءاستفاده از آیات قرآن کریم برای به مقصد رساندن اهداف خود می باشند؛ گاهی با ابهام سازی و طرح آیات متشابه، و گاهی هم حتی با مراجعه به محکمات ولی تطبیق مغرضانه آن بر مقاصد خود درصدد منحرف کردن افکار برمی آیند. و در مواردی هم با نسخه های ناقص به مداوا می پردازند و سعی می نمایند تا حرف تام و کامل به گوش شنونده نرسد. امیر المومنین (علیه السلام) در این زمینه می فرماید:
«إِنَّمَا بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْوَاءٌ تُتَّبَعُ وأَحْكَامٌ تُبْتَدَعُ؛ يُخَالَفُ فِيهَا كِتَابُ اللَّه؛ ويَتَوَلَّى عَلَيْهَا رِجَالٌ رِجَالًا عَلَى غَيْرِ دِينِ اللَّه؛ فَلَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزَاجِ الْحَقِّ؛ لَمْ يَخْفَ عَلَى الْمُرْتَادِينَ؛ ولَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْبَاطِلِ؛ انْقَطَعَتْ عَنْه أَلْسُنُ الْمُعَانِدِينَ؛ ولَكِنْ يُؤْخَذُ مِنْ هَذَا ضِغْثٌ ومِنْ هَذَا ضِغْثٌ فَيُمْزَجَانِ؛ فَهُنَالِكَ يَسْتَوْلِي الشَّيْطَانُ عَلَى أَوْلِيَائِه؛ ويَنْجُو (الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ) مِنَ اللَّه (الْحُسْنى)».[۲] همانا آغاز پديد آمدن فتنهها، پيروى خواهشهاى نفسانى است و نوآورى در حكم هاى آسمانى. نوآوري هايى كه كتاب خدا آن را نمىپذيرد و گروهى از گروه ديگر يارى خواهد تا بر خلاف دين خدا، اجراى آن را به عهده گيرد.
پس اگر باطل با حقّ در نياميزد، حقيقت جو آن را شناسد و داند، و اگر حق به باطل پوشيده نگردد، دشمنان را طعنه زدن نماند. ليكن اندكى از اين و آن گيرند، تا به هم در آميزد و شيطان فرصت يابد و حيلت برانگيزد تا بر دوستان خود چيره شود و از راهشان به در برد. امّا آن را كه لطف حقّ دريافته باشد، نجات يابد و راه حقّ را به سر برد.
از اینرو مقابله با این تفکر در سه مرحله قابل پیگیری است:
(۱) تبیین درست از آیات مورد تمسک آنان تا با ابهام سازی درصدد یارگیری برنیایند. البته ضروری است که این تبیین و توضیح می بایستی بر اساس تفکر صحیح فریقین صورت گیرد تا در در هر گوشه از جهان اسلام مخاطب خود را پیدا کند.
(۲) جمع بندی و کامل سازی نسخه هایی که خوراک مخاطبین قرار می گیرد، به عبارت دیگر اسلام یک دین همه بعد نگر است. اگر آیات جهاد با کفار یا کشتن معاندین را مطرح میکند، در کنار آن آیات دیگری نیز وجود دارد که دستور به زندگی مسالمت آمیز می دهند؛ پس با ملاحظه همگی باید به جمع بندی شده آیات عمل نمود. شاهد این مطلب مصاحبه ای است که با برخی از تکفیریهای دستگیر شده انجام شده است که مستمسک خود را آیاتی از قرآن ذکر کردهاند، و وقتی آیات دیگری هم به آنها تعلیم داده شده است که برخلاف کاری است که مرتکب شده اند، اظهار پشیمانی نموده و اظهار داشته اند که به ما فقط همین آیات را یاد می دادند.
(۳) مهمتر از همه اینکه آنچه را که در شمارگان ۱ و ۲ گفتیم از راههای ممکن، گویا و کوتاه به سمع و نظر مخاطبین برسانیم؛ یعنی با استفاده از تمام ظرفیت فضای مجازی و بکار گیری مبلغین و تهیه جزوات با حجم مختصر، که بتواند تبیین درستی از آیات مورد تمسک تکفیریها بنماید، و بعلاوه با جمع بندی که با ملاحظه همه آیات مربوطه صورت می گیرد، حرف کامل و سخن نهایی اسلام را در اختیار مخاطبین قرار دهیم.
اقدامات سیاسی، فعالیت های فرهنگی؛ هر کدام چه میزان در ریشه کنی پدیده تکفیر موثر هستند و چرا؟
تقابل با تفکر تکفیری دو ساحت دارد: (الف) تقابل ادامه دار؛ (ب) تقابل مقطعی.
(الف) تقابل ادامه دار: از آنجایی که تفکرات افراطی ریشه در دیدگاههای پیشین دارد، لذا نیاز به کار سازمانی و برنامه ریزی شده دارد تا در طی زمان با تبیین و نقد خاستگاه های این نوع تفکرات، درستی و نادرستی آن، و چگونگی پدید آمدن انحراف، یا سوء برداشت از آن خاستگاه روشن شود، به عبارت دیگر مشروع یا نامشروع بودن فرزندی به نام افراطی گری که امروزه داعش هم یک مصداق آن است نیاز به نسب شناسی و تبار شناسی ریشه ای دارد تا در طی انجام این فرآیند هم آسیب های خاستگاه مورد نظر معلوم شود؛ و نیز چگونگی رابطه این فرزند نوپدید با آن خاستگاه و اینکه چه تأثیری و تا چه سطحی تأثیر پذیرفته است، و کجا ها سوء برداشت رخ داده است روشن شود. و این بخش همان فعالیتهای فرهنگی و غیره است که در طی یک دوره زمانبر محقق می شود.
(ب) تعامل مقطعی: البته انجام جستجو و تحقیق بنیادی نباید مانع از پردازش زودرس و فوری بشود؛ زیرا در بسیاری از موارد اگرچه درمان یک درد زمان می برد ولی عملیات جراحی یا همان اقدام فوری هم نیاز است. و این بخش همان فعالیتهای سیاسی و دیپلماتیک و غیره است. امیر المومنین (علیه السلام) در این زمینه می فرماید:
«واللَّه لَا أَكُونُ كَالضَّبُعِ تَنَامُ عَلَى طُولِ اللَّدْمِ؛ حَتَّى يَصِلَ إِلَيْهَا طَالِبُهَا ويَخْتِلَهَا رَاصِدُهَا؛ ولَكِنِّي أَضْرِبُ بِالْمُقْبِلِ إِلَى الْحَقِّ الْمُدْبِرَ عَنْهغ وبِالسَّامِعِ الْمُطِيعِ الْعَاصِيَ الْمُرِيبَ أَبَداً؛ حَتَّى يَأْتِيَ عَلَيَّ يَوْمِي».[۳] به خدا سوگند، چون كفتار نيَم كه در خواب فريب روم و در دامچاله اوفتم و صيد دشمن گردم، بل به پشتيباني حق جويانِ فرمانبر، بر حق ستيزانِ عصيانگرِ شك آور ميتازم، و هماره چنين خواهم بود تا روزم فرا رسد.
[۱] . سوره آل عمران، آیه: ۷.
[۲] . نهج البلاغه صبحی صالح: خ ۵۰.
[۳] . نهج البلاغه صبحی صالح: خ ۶.
