اسباب اختلاف میان مسلمانان ( ۲. نبود ارتباط و گفتگو )

 

 

 

 

 

حجت الاسلام والمسلمین شفیعی نیا مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه مطالعات تقریبی طی سلسله یادداشت هایی به بررسی اسباب اختلاف میان مسلمانان پرداخته است که مشروح آن به تناوب در اختیار مخاطبین قرار می گیرد :

 

( ۲ ) نبود ارتباط و گفتگو  

 

یکی دیگر از اسباب اختلاف میان مسلمانان دوری جستن بیهوده و طولانی مدت آنان از یکدیگر است؛ زیرا این جدایی و بی­خبری از هم، اندک اندک زمینه ­ساز بروز سوء ظن­ها و درپی آن تهمت هایی خواهد شد، که نه ­تنها محبتها را از بین خواهد برد، و احساس­  مسئولیتها را به بی­توجهی در برابر سایر برادران دینی تبدیل خواهد کرد؛ بلکه اختلاف و برادرکشی و فتنه­ انگیزی جای آن را خواهد گرفت. قرآن کریم از این پروسه شوم اینگونه پرده برمی­دارد: «وَ لاتَکُونُوا کَالَّذينَ تَفَرَّقُوا وَ اخْتَلَفُوا».[۱] مانند کسانی نباشید که تفرقه را پیشه خود ساختند، و درنتیجه با هم به اختلاف پرداختند.

 

امیر المومنین (علیه السلام) این پروسه ی شیطانی را اینگونه تبیین می فرماید:

 

«إِنَّ اَلشَّیْطَانَ یُسَنِّی لَکُمْ طُرُقَهُ وَ یُرِیدُ أَنْ یَحُلَّ دِینَکُمْ عُقْدَةً عُقْدَةً وَ یُعْطِیَکُمْ بِالْجَمَاعَةِ اَلْفُرْقَةَ وَ بِالْفُرْقَةِ اَلْفِتْنَةَ فَاصْدِفُوا عَنْ نَزَغَاتِهِ وَ نَفَثَاتِهِ وَ اِقْبَلُوا اَلنَّصِیحَةَ مِمَّنْ أَهْدَاهَا إِلَیْکُمْ وَ اِعْقِلُوهَا عَلَى أَنْفُسِکُمْ»؛[۲] شیطان راه های انحرافی خویش را برای شما آسان جلوه می دهد، و می خواهد (رشته های محکم) دین شما را گره گره بگشاید، و به جای اتحاد و هماهنگی ایجاد تفرقه کند، و به وسیله ی تفرقه فتنه برپا سازد. حال که چنین است از وسوسه ها و فریب های او روی بگردانید، و نصیحت را از کسی که به شما هدیه می‌کند پذیرا شوید، و آن را محکم در درون جان خویش نگهداری کنید.

 

همانطور که در این آیه شریفه و بیان نهج البلاغه آمده است، اختلاف میان مسلمانان را مترتب بر تفرقه و جدایی آنان از یکدیگر نموده است. به عبارت دیگر عدم برخورد، و نبود گفتگو میان یک جمع موجب می­شود تا نسبت به هم دچار سوءظن شده، و یکدیگر را به چیزهایی متهم ساخته که واقعیت ندارند، ولی می­توانند زمینه یک خونریزی و شکست را فراهم سازند. شیطان هم در انجام این پروسه به تدریج اقدام می کند (عُقْدَةً عُقْدَةً) تا مسلمانان تغییر هویت خود را احساس ننمایند.

 

در ماجرای (صفین) دقیقاً همین برنامه های شیطانی اجرا شد، نخست شیطان به آنها القاء کرد که پذیرش حکمیت سهل ترین راه برای رسیدن به صلح و آرامش است؛ سپس آنها را به نافرمانی در برابر دستورات امیر المؤمنین در زمینه ی جهاد دعوت نمود؛ و به دنبال آن تفرقه و نفاق در آن لشکر عظیم افکند که نتیجه آن فتنه (عمروعاص) و فتنه ی (خوارج) بود. از اینرو در احادیثی چند مسلمانان را به نقش تأثیر گذار ارتباط و گفتگو، و تبادل محبت و فکر توجه داده ­اند:

 

(*) پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «الزِّیارَةُ تُنبِتُ المَوَدَّةَ».[۳] دیدار مسلمانان نسبت به یکدیگر محبت ­آور است.

 

در حاشیه الدر الکامنة ابن حجر عسقلانی می گوید: «إنَّ ابْنَ الْمُطَهَّرِ حَجَّ فِی أواخِرِ عُمْرِه، …لَّمَا حَجَّ إجْتَمَعَ هُوَ وَ ابْنُ تِیمِیَّةِ وَ تَذاکَرَا فَأعْجَبَ إبْنُ تِیمِیةِ کَلاَمَهُ فَقَالَ لَهُ: مَنْ تَکُونُ یَا هَذَا؟ فَقَالَ: الَّذِی تُسَمِّیهِ إبْنُ الْمُنَجِّسِ. فَحَصَلَ بَیْنَهُمَا أنْسٌ وَمُبَاسِطَةٌ».[۴] همانا ابن مطهر (علامه حلی) در اواخر عمرش به سفر حج رفته بود. بعد از اتمام حج، او و ابن تیمیه با یکدیگر ملاقات کردند و به مذاکره نشستند. ابن تیمیه از کلام او به تعجب آمد و به او گفت: تو کیستی ای مرد؟ او گفت: من همان کسی هستم که او را ابن المنجس (فرزند نجس) نامیده ای. در آن هنگام بود که بین آن دو انس و گشاده رویی حاصل شد.

 

(*) امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «إتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا إِخْوَةً بَرَرَةً، مُتَحَابِّينَ فِي اللَّهِ، مُتَوَاصِلِينَ مُتَرَاحِمِينَ؛ تَزَاوَرُوا وَ تَلَاقَوْا وَ تَذَاكَرُوا».[۵] تقوای الهی
پیشه کنید و با هم برادران نیکوکاری باشید؛ به ­خاطر خداوند همدیگر را دوست بدارید؛ با هم صله رحم کنید، و به همدیگر رحم کنید؛ به زیارت یکدیگر بروید و با هم ملاقات نمایید و به یاد هم باشید.

 

(*) أنس  از پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) روایت کردند: «ما مِن عَبدَينِ مُتَحابَّينِ في اللهِ يَستَقبِلُ أحَدُهُمَا صَاحِبَهُ فَيُصَافِحَهُ،… لَم يَفتَرِقَا حَتَّى تُغفَرُ ذُنُوبُهُمَا، مَا تَقَدَّمَ مِنهُمَا وَمَا تَأخَّرَ»؛[۶] وقتی دو نفر از بندگان خدا از روی محبت با هم برخورد و دست در دست هم می نهند، قبل از آنکه از هم جدا شوند خداوند گناهان گذشته و آینده آن دو را می بخشد.



[۱] آل عمران:۱۰۵.

[۲] . نهج البلاغه، خطبه: ۱۲۱.

[۳] بحار الانوار:۷۴/۳۵۵/ح۳۲.

[۴] . الدرالکامنة، ج ۲، ص ۷۱ ـ ۷۲؛ منهاج السنة، ج ۱، ص ۹۹، توزیع دارالحد، با تحقیق رشاد سالم.

[۵] هدایة الامة الی احکام الائمة (علیه السلام): شیخ حر عاملی:۵/۱۸۲،کافی:۲/۱۷۵، مصادقة الاخوان، شیخ صدوق:۲۴.

[۶] . مسند ابی یعلی: ۵/۳۳۴؛ شعب الایمان بیهقی: ۶/۴۷۱.

 

 

مطالب مرتبط :

اسباب اختلاف میان مسلمانان (۱- جهل)