اتحاد مسلمین، به معناى انصراف مسلمین و فِرَق گوناگون از عقاید خاص کلامى و فقهى خودشان نیست؛ بلکه اتحاد مسلمین به دو معناى دیگر است که هر دوى آن باید تأمین بشود: اول این که فِرَق گوناگون اسلامى (فِرَق سنى و فِرَق شیعه) – که هر کدام فِرَق مختلف کلامى و فقهى دارند – حقیقتاً در مقابله با دشمنان اسلام، همدلى و همدستى و همکارى و همفکرى کنند. دوم این که فِرَق گوناگون مسلمین سعى کنند خودشان را به یکدیگر نزدیک کنند و تفاهم ایجاد نمایند و مذاهب فقهى را باهم مقایسه و منطبق کنند. بسیارى از فتاواى فقها و علما هست که اگر مورد بحث فقهىِ عالمانه قرار بگیرد، ممکن است با مختصر تغییرى، فتاواى دو مذهب به هم نزدیک شود.
بیانات مقام معظم رهبری –سخنرانی در دیدار میهمانان شرکت‌کننده در کنفرانس وحدت اسلامى ۲۴ /۰۷/۱۳۶۸
سه نوع وحدت داریم که در جامعه اسلامی باید هر سه نوع وحدت ایجاد شود؛ یک نوع، وحدت مواضع و وحدت رفتارهاست که بر اساس مصالح و منافع تنظیم می‌شود و اینجا ملل مختلف می‌توانند با هم اتحاد ایجاد کنند. این اتحاد، اتحاد بر مبنای مسائل برونی است؛ یعنی از درون و کلیت جامعه نجوشیده است. یعنی اتحاد بالعرض است..
اتحاد نوع دوم، وحدت ساختاری بر مبنای قرارداد است. منتهی این بار این اتحاد فقط اتحاد در منافع نیست، بلکه اتحاد در همه چیز است تا بتوانیم یک امت به وجود آوریم. وقتی با امت واحد، حاکمیت واحدی با قانون واحد شکل بگیرد، و وقتی راهبری واحد و رهبری واحد توسط مردم پذیرفته شود، وحدتی شکل می‌گیرد. ما این وحدت را وحدت اعتباری می‌گوییم که بر اساس قرارداد است. ممکن است قومیت‌های مختلفی وجود داشته باشند. ممکن است ادیان مختلفی وجود داشته باشند. منتهی همه اینها می‌توانند در قالب یک کشور و ملت واحد درآیند.
نوع سوم وحدت که برتر است، وحدت در هویت است که همان وحدت است که در روایت رسول خدا آمده است که «المومن کالجسد الواحد»؛. این همان چیزی است که در روایات ما از آن به «المومنون اخوه» تعبیر شده است.
وحدت در هویت، می‌تواند نتیجه وحدت نوع دوم باشد؛ یعنی وحدت دوم به تدریج می‌تواند تحت تاثیر یک حکمیت واحد، به نوع سوم از وحدت منجر شود و به هویت واحد برسد.
در جامعه اسلامی و بین مسلمین، هر سه وحدت را داریم؛ هم وحدت در منافع، هم وحدت در قرارداد. وحدت در قرارداد به این معناست که زمانی که شما خداوند را پذیرفتید و رهبری پیامبر و قوانین اسلامی را قبول کردید، این پذیرش و ادای شهادتین، به معنای پذیرفتن قراردادی است. این هویت اسلامی، ابتدا قراردادی است. اگر مردم در این جامعه زندگی کردند و به دستورات رسول خدا گوش دادند، به تدریج یک هویت محمدی در آنها شکل می‌گیرد.
آیت ا… اراکی – چهارشنبه, ۱۷ دی ۱۳۹۳- سایت شفقنا
«تقریب مذاهب اسلامی» به فعالیت های نزدیک سازی گفته می‌شود که حاصل آن وحدت اسلامی است؛ درواقع وحدت، هدف تقریب است. تقریب باید در سه حوزه انجام شود: علم، اخلاق و عمل؛ یعنی تقریب علمی، تقریب اخلاقی و تقریب عملی. تقریب عملی، مسائلی مانند سیاست، اقتصاد و ایجاد اتحادیه های امت اسلامی و هم گرایی های سیاسی را شامل می شود. تقریب اخلاقی هم به این معناست که تعصبات، فحش و ناسزا و نگاه های سوءظن محور به دیگران را حذف کنیم تا یک امت واحد داشته باشیم. اما تقریب علمی به این معنا نیست که حرف هایمان یکی شود، چون حتی حرف های دو مرجع تقلید شیعه هم کاملاً یکسان نیست و این نکته کاملاً طبیعی است. ما باید برای تقریب علمی مشترکات یکدیگر را که بسیار زیاد است شناسایی و برجسته کنیم، اختلافات را با یک قالب علمیِ مقارن و تطبیقی کنار هم بگذاریم و بحث کنیم و تجربه های یکدیگر را برای حل مشکلات جامعه اسلامی به کار بگیریم.
احمد مبلغی -سایت / باشگاه اندیشه ۱۳۹۰/۰۹/۳
… اوّلاً انسان‌ها نیازمند زندگی مسالمت آمیز و اتّحاد با یکدیگرند؛ ثانیاً پشتوانه این اتحاد باید اهتمام به اجرای حق، و سرکوب کردن باطل باشد؛ ثالثاً برای تحقق اتحاد حقیقی باید به دستورهای وحیانی که به وسیله عقل و نقل کشف می شود، روی آورد.
«وحدت»، در لغت به معنای یگانه شدن و انفراد است و لغویان، درباره معنای «اتحاد» گفته اند: «والإتحاد، صیرورة الشیئین الموجودین شیئاً واحداً»؛ اتحاد، یکی شدن دو چیز موجود است، بنابراین هرگاه چند چیز، با حفظ خاصیت شخصی خود، هماهنگ شوند، اتحاد حاصل خواهد شد…
کتاب روابط بین الملل دراسلام: آیت الله جوادی آملی
