(یادداشت حجت الاسلام والمسلمین پی سپار )
مطالعه راهبردی به بررسی قدرت و منابع نظامی کشورها و نیروهای نظامی غیر دولتی به جهت طراحی عکس العمل مناسب در برابر آنها و تامین امنیت جامعه و کشور گفته می شود.
اما در بسیار اوقات و بویژه امروز مبارزه بین دولت ها به نظامی گری و بکارگیری سلاح جنگی محدود نمی شود. این جنگ ها امروزه به تمام حوزه های اقتصادی، سیاسی، تکنولوژیکی، اجتماعی، روانشناسی، اخلاقی، مذهبی و غیره نیز کشیده شده است. بنا بر این مطالعه راهبردی در کشور های مختلف وارد ساحت تمامی این حوزه ها شده و مسأله ای را تحت عنوان مطالعه راهبردی کلان (ارل ۱۹۴۳، viii) مطرح کرده است.
بر این اساس مطالعات راهبردی کلان عبارت است از:
بررسی تهدید های بالقوه و بالفعل نظامی، اقتصادی، سیاسی، تکنولوژیکی، اجتماعی، روانشناسی، اخلاقی، مذهبی وهر منبع دیگر دولت ها و یا نیروهای غیر دولتی و ترسیم عکس العمل مناسب در مقابل آنها در راستای تثبیت امنیت جامعه و کشور.
طبق این تعریف ملاک های زیر برای اجرای صحیح مطالعات راهبردی بدین قرار است:
اولا نتیجه مطالعات راهبردی در هر یک از جنبه های بالا باید بیشتر جنبه عملی و کاربردی داشته باشد تا پژوهش های نظری محض.
ثانیا هدف راهبرد در جهت ایجاد امنیت روشن باشد. یعنی مثلا بدانیم آیا هدف از عکس العمل در برابر قدرت یا عامل خاص کدام یک از موارد زیر است:
- جلوگیری کردن از پیدایش
- کنترل کردن
- منحرف کردن
- نابود کردن
- پیش بینی عواملی که ممکن است درامنیت کشور یا جامعه تاثیر گذار باشد.
- تمام یا مجموعه ای از اهداف فوق
به عبارت دیگر محصول پژوهشی در اینگونه مطالعات باید به یک یا چند مورد از سؤالات فوق و یا به همه آنها پاسخ گفته باشد.
ثالثا راه های رسیدن به اهداف مذکور تبیین شود. یعنی محقق در هر یک از جنبه ها یا رشته های فوق باید به موارد ذیل اشاره کند.
- امکانات موجود و شرایط محیطی (فرصت ها و تهدید ها در محیط داخلی و خارجی)
- امکانات لازم در هر دو محیط و بیان تفاوت آن با امکانات موجود
- مسیر رسیدن به این اهداف و ملاک انتخاب آن
- ملاک اجرای صحیح در مسیر صحیح
در یک نمای کلی می توان گفت که در مطالعات راهبردی خصوصا نسبت به پدیده های فراگیر و چندین جانبه مثل پدیده تکفیر باید دو نکته لحاظ شود :
اولا جنبه های مختلفی که به عنوان قدرت یا عوامل موثر در امنیت کشور و جامعه مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند عبارتند از جنبه های فرهنگی، دینی، فلسفی، تاریخی، اجتماعی، روانشناسی، اقتصادی، سیاسی، حکومتی و نظامی.
و ثانیا در هر یک از جنبه های فوق حداقل باید به هفت سؤال پاسخ داده شود تا پژوهش را بتوان راهبردی نامید که موضوع این هفت سؤال عبارتند از:
- ویژگی ها (و نظریه ها) درمورد پدیده
- – پیشینه و علل پدیده
- – آثار پدیده
- – راه های پیشگیری از پدیده
- – راههای کنترل پدیده
- – راه های نابودی یا منحراف نمودن پدیده
- – پیش بینی ها (و نظریه ها) در مورد آینده پدیده
مطالب مرتبط :
روش تحقیق تطبیقی- تاریخی پدیده ها و جریان ها
