یا ایهاالذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون.(بقره/۱۸۳)
ای کسانی که ایمان آورده اید روزه بر شما نوشته شد همانگونه که بر افراد پیش از شما نوشته شده تا پرهیزکار شوید.
روزه حقیقت زنده ای است که هم در اسلام و هم در مسیحیت و حتی در ادیان گذشته وجود داشته و دارد، و جالب است که وجه مشترک تشریع روزه در اسلام و مسیحیت، «خودسازی»، «تسکین قلب» و «مقابله با وسوسه های شیطانی» معرفی شده است، و لذا در اسلام و مسیحیت حقیقت روزه یک امر ظاهری و محدود به نخوردن و نیاشامیدن نیست، بلکه هدف اصلی آن تقرب به خداوند و اجتناب از خودخواهی های نفسانی است. از این رو روزه ای که بدون اخلاص و از روی ریا و تظاهر گرفته شود باطل است. در انجیل متی آمده است: «هنگام روزه همچون ریا کاران محزون نباش تا در نظر مردم، روزه دار جلوه کنی، همانا روزه داران واقعی پاداش خود را برده اند اما تو هرگاه روزه میگیری سر خود را آغشته به روغن کن و صورت خود را شستشو ده در نظر مردم روزه دار جلوه نکنی[۱]».
در اسلام نیز روزه داری برای سنجش اخلاص، تسکین قلوب و ریشه کن نمودن خودخواهی های درونی، معرفی شده است. تعابیری مانند: «فرض الله الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق[۲]» و یا: «الصیام و الحج تسکین القلوب[۳]» و یا: «علیکم بالصوم فانه محسمه للعروق[۴]» اشاره به همین مطالب است.
گرچه کیفیت روزه در آیین اسلام و مسیحیت همواره متفاوت بوده و در این مختصر مجال بسط تفاوتها نیست، اما جالب اینجاست که مسیحیان نیز در گذشته در ماه رمضان روزه می گرفتند یعنی همان ماهی که مسلمانان در آن ماه روزه می گیرند و البته به مرور زمان و به سلیقه کشیشان و اسقف ها ۱۰ روز دیگر نیز به این ماه اضافه شد و در مجموع روزه مسیحیان به چهل روز رسید[۵].
بدیهی است واجب بودن روزه در ماه رمضان حکایت از اشتراکی عمیق بین اسلام و مسیحیت دارد، و در واقع پیش از آنکه روزه در چنین ماهی بر پیامبر اسلام واجب گردد بر عیسی مسیح واجب شده بود، گرچه نباید این مطلب را از نظر دور داشت که روزه در ماه رمضان فقط برای پیامبران پیشین واجب شده بود و برای امت ها واجب نبوده است[۶] و از این جهت می بایست روزه رمضان جزء ویژگی های امت اسلام دانست، لکن امت ها نیز بعضا با پیامبرانشان در این ماه روزه می گرفتند. از انجیل لوقا بر می آید که حواریون مسیح نیز همراه با حضرت عیسی روزه می گرفتند[۷]. بنابراین ماه رمضان، اختصاص به مسلمانان ندارد بلکه ماه روزه برای همه دوره ها بوده است، لذا بر امت اسلام و مسیحیت واجب است حرمت این ماه را نگه داشته و به آن ارج نهند.
نکته پایانی آن است که آنچه امروزه در میان برخی از مسیحیان و حتی مسلمانان به عنوان لذت طلبی و دستیابی به لذات دنیا رایج شده، و به این بهانه روزه را ترک می کنند کاملا مغایر با آیین عیسوی و محمدی است، بلکه در آیین عیسی مسیح، انکار لذات دنیوی جزء آموزه های مهم دین مسیحیت مانند دین اسلام به شمار می آید. در کتاب قاموس مقدس می خوانیم: «حیات حواریون و مومنان مسیحی در ایام گذشته، مملو از انکار لذات و زحمات بیشمار و روزه داری بود[۸]». در اسلام نیز روزه همیشه به عنوان نماد صبر و پرهیز از لذت طلبی و مساوات بین فقیر و غنی، و چشیدن رنج گرسنگی معرفی شده است[۹]. بنابراین مسیحیت و اسلام در ماه رمضان خود را ملتزم به آدابی خاص می دانند که نتیجه آن خودسازی و تسکین قلب و مقابله با دام های شیطانی است.
یادداشت حجت الاسلام والمسلمین ابوالحسینی
